Posjeta prestolonasljednika Franca Ferdinanda Bosni i Hercegovini je odredila dalju sudbinu društveno-političkih, ekonomskih u drugih kretanja u svijetu te dovele do novih iscrtavanja političkih karata svijeta. Atentat na Franca Ferdinanda,  28. juna 1914. godine uveo je Evropu,ali i svijet, u novo razdoblje ratovanja, ukojem je učešće uzelo 28 država,sa preko milijardu i po stanovnika. Mobilisano je oko 70 miliona vojnika uz angažovanje ogromnih materijalnih dobara.

  A u povodu 100-te godišnjice Prvog svjetskog rata u Brčkom je u Domu „Islahijjeta“ otvorena prigodna izložba pod nazivom „Prvi svjetski rat u dokumentima i fotografijama Arhiva Tuzlanskog kantona“.

Tim povodom razgovarali smo sa Atahom Mahićem,jednim od autora ove foto-izložbe.

dzematrahic.ba: Atah, recite nam nešto o ovoj foto-izložbi?

ATAH MAHIĆ: U povodu obilježavanja stote godišnjice Prvog svjetskog rata Arhiv Tuzlanskog kantona priredio je foto-izložbu „Prvi svjetski rat u fotografijama i dokumentima Arhiva Tuzlanskog kantona“. Autori ove izložbe su Dr.Izet Šabotić, Mr. Omer Zulić,Saneta Adrović,Atah Mahić,Nijaz Brbutović,Hatidža Fetahagić, i Adnan Tinjić. Sem u Tuzli izložba je postavljena i u Brčkom. Tim povodom BZK „Preporod“ Brčko je organizovao i Javnu tribinu „Historija kao nauka o sadašnjosti“, na kojoj su učestvovali Latinka Perović, istaknuta historičarka iz Beograda, prof.dr. Asim Mujkić a o izložbi je govorio Mr. Omer Zulić,direktor Arhiva Tuzlanskog kantona.

dzematrahic.ba: Šta je sve predstavljeno na izložbi?

ATAH MAHIĆ: Sem fotografija izloženi su i dokumenti vezani za ovaj događaj,odnosno period. Od samog sarajevskog atentata,suđenja atentatorima,objave rata,mobilizacije i ekvizicije,upotrebe ratne tehnike,ljudskih stradanja i materijalnih razaranja,posljedice rata na privredu do završetka rata.

dzematrahic.ba: Primijetili smo da ima značajan broj fotografija na kojima su bosanskohercegovačke jedinice?

ATAH MAHIĆ: Vojnici iz BiH zauzimali su značajno mjesto u austrougraskoj vojsci. Na osnovu Vojnog zakona iz 1881. godine, kojim je uspostavljena obaveza „zemaljskih pripadnika“, započeto je formiranje BiH jedinica u sastavu austrougarske vojske. BiH vojnici popunili su postojeće četiri, a kasnije osam pješadijskih pukova,osam lovačkih bataljona, nekoliko jedinica brdske artiljerije,rezervnih bataljona i radnih jedinica.

dzematrahic.ba: Rekli ste da je u Prvom svjetskom ratu učestvovalo 28. država?

ATAH MAHIĆ: Da. Rat se vodio na svim kontinentima. Samo u Evropi mobilizirano je oko 60 miliona ljudi. U njemu je živote izgubilo 23 miliona ljudi. Od toga 10 miliona vojnika i 13 miliona vojnika. A kako je Bosna i Hercegovina u to vrijeme već bila 40 godina u sastavu Austro-Ugarske monarhije, koja je imala status Savezne pokrajine, samim tim je nisu mimoišla ratna zbivanja. Bošnjaci su mobilizirani i poslati u rat protiv njihove volje-jer ga nisu ni željeli ni voljeli. Ali, kada su već jednom dali zakletvu nisu je htjeli pogaziti. Bošnjačke trupe su postale elitne postrojbe u austrougraskoj vojsci i nazivani su „Carskim egzotima“. Ove trupe su iza sebe ostavile tragove vrle vojničke elite,koje nisu bile samo primjerene već i jedinstvene.

džematrahic.ba: Iznesite nam neke od primjera?

ATAH MAHIĆ: Recimo, Druga bošnjačka regimenta je bila najodlikovanija regimenta u austrougarskoj vojsci. Pobjednik je na tri fronta: na Istoku, na Balkanu i na Južnom frontu.

 U Državnom Ratnom arhivu u Beču čuvaju se podaci u kojima je zapisano da su Bošnjaci dobili 35.613 medalja za hrabrost. A u „Zlatnoj knjizi“, u kojima su navedeni noosioci „Zlatnih medalja“, što bi bilo u rangu Narodnih heroja, nalaze se i imena 160 vojnika iz BiH regimenti među njima i vojnici iz naše regije, kao Mahmud Ljaljić iz Čelića, Marko Nedić iz Tolise, Ahmet Sadiković iz Tuzle, Smajil Kapidžić iz Zvornika, Uzeir Harčinović,Jusuf i Osman Grabčanović iz Bijeljine itd.

dzematrahic.ba: Imate li podatke o angažovanosti i mobilizaciji ljudstva sa ove regije?

ATAH MAHIĆ: U toku Prvog svjetskog rata u Brčkom je bilo angažirano u radne jedinice 3.506 a vojne jedinice 2.376 ljudi. U Tuzli 587 u radne i 490 u vojne jedinice, u Bijeljini 1075 u radne i 812 u vojne jedinice a u Gradačcu 207 u radne i 170 u vojne jedinice itd.

dzematrahic.ba: Kako je BiH dočekala kraj rata?

ATAH MAHIĆ: Kraj rata je uzrokovao raspad četiri carstva: ruskog, austrougarskog, njemačkog i osmanskog. BiH je bila ratno područje i ratno zaleđe. Stanovništvo i materijalna dobra su pretrpjela teška stanja. Demografski gubitak je iznosio oko 15 posto ukupnog stanovništva, odnosno 250 do 300 hiljada ljudi. Prema zvaničnim informacijama K.uK. Ministarstva  rata, gubici u BiH ratnim jedinicama do kraja oktobra 1918. godine iznosili su 10.701 poginulih,51.815 ranjenih, 18.088 zarobljenih i 21.227 nestalih. Da napomenem da su u austrougraskoj vojsci u BiH bili katloici,pravoslavci,muslimani i jevreji.

dzematrahic.ba