Nedavno je naš brčanski književnik i novinar Hakija Karić obavio samnom jedan razgovor,a u povodu moje foto-izložbe koju sam otvorio u drugoj polovini aprila. Između ostalog,postavio mi je i pitanje dali društvena zajednica ima sluha za moj rad na prikupljanju arhivske građe o našem gradu? Odgovorio sam mu da nema. To je istina. Ali, istinu govoreći,mene i nije briga za to niti me to nervira. Nerviraju me druge stvari. Nervira me prekrajanje brčanske historije i historijskih činjenica,koje drugi žele izmijeniti i sebi prilagoditi.

U tu svrhu postavljaju se nove i obnavljaju stare spomen ploče i spomenici sa falsifikovanim činjenicama i datumima,odnosno historijskim događajima. To im i polazi za rukom zahvaljujući,prije svega,podrškom nacionalnih stranaka i zaposlenim u Vladi Brčko distrikta koji rade u službama koje bi trebale da vode brigu o zaštiti kulturno-historijske baštine Brčkog. Uostalo,za to i primaju platu. A najviše zamjeram Komisiji koja je zadužena da prati i odobrava postavljanje novih spomen obilježja. Da to savjesno rade nebi im se dešavali veliki propusti koji bi mogli imati,a već i imaju, negativne posljedice za historiju ovoga grada. Ali, pođimo redom. 

Riječ je o Srpskoj-pravoslavnoj crkvi u Brčkom. O postanku Srpske-pravoslavne crkve u našem gradu postoje autentični, odnosno vjerodostojni podaci. Dakle, prema tim podacima koji se nalaze u Spomenici Crkveno školske opštine, koju su pisali učitelji Stanislav Majstorović od 1896. a nastavio Vojislav Borić od 1900.godine itd. Dakle, u Spomenici „Srpska pravoslavna crkva i škola brčanska od svog postanja do danas“ piše da je prva SPC u Brčkom izgrađena 1839. godine i koja ase je sastojala od dvije manje prostorije. U jednoj od njih je bila učiona,dakle škola, a u drugoj prostoriji bogomolja crkva. Tu kuću je sazidao majstor Stojan Majdanac. Kako je crkva sazidana 1839. godine iste je godine i osveštena od vladike Kirila i posvećena svetom velikomučeniku Georgiju. Ta crkva je bila u funkciji sve do 1874. godine, kada je napravljena nova a koja je porušena 1941. godine od strane tadašnjih ustaških vlasti. 

Staru crkvu, izgrađenu 1839., crkvene vlasti su porušile 1887. godine i prenijele na groblje gdje je služila kao kapela. Kako prenešena stara crkva nije osvećena kao kapela u njoj nikada nije služena sveta liturgija nego je služila kao spremište ukopne opreme.

Na mjestu gdje je nekada bila prva SPC u Brčkom Srpska crkveno školska opština je 1.jula 1890. godine podigla spomen obilježje na kojem je pisalo:

• „Ovdje je bila prva srpska stara crkva,hram svetog velikomučnika Georgija,koja je podignuta 1839. godine, a oborena 1887. god. i prenešena na groblje,koja služi za kapelu na srp.groblju. Srp.pravoslavna crkvenoškolska opština u Brčkom,1 jula 1890. god. Radio: Gavra Marković“. 

Kad smo već kod SPC u Brčkom,važno je napomenuti da sve ddo 1839. godine u Brčkom nije bilo stalnog pravoslavnog sveštenika. Prvi sveštenik sa sjedištem u Brčkom bio je pop Krsto Stefanović iz sela Tutnjevca. Poslije njega za brčanskog popa dolazi Arsen Stefanović,također iz istog sela pa pretpostavljam da su bili  u rodu. Poslije Arsena dolazi Aleksa Simić potom Đoko Mojić, pa prota Stevan Petković, Jovo Kojdić. Godine 1894., točnije 19. januara, za brčanskog sveštenika dolazi Maksim Maksimović, zatim 19. aprila 1906. godine Stevan Popović, od 23. februara 1910. godine Radovan Jovanović itd. 

 Istovremeno se podizanjem prve pravoslavne crkve u Brčkom 1839. godine, osniva se i prva Crkvena opština i koju ulaze: pop Arsen Stefanović, Mitar Jančin, Jančo Nikolić, Simeun Terzić, Miloš Golubović, Joksim Knez, Pero Krajišniković, Janika Jančikić i drugi. Među najistaknutijim predsjednicima uprave crkvene opštine spominju se: Niko Nakić, Stevan Kovačević, Pero Uljarević, Kostić dr Milorad i drugi. 

Kada se piše hronologija jednog mjesta nezaobilazne su stare matične knjige rođenih,umrlih,vjenčanih... E, pa da malo zavirimo i u njih. Srpska pravoslavna crkva je svo vrijeme veoma uredno vodila navedene matične knjige i koje su sačuvane i u toku svih proteklih ratova. Prva matična knjiga rođenih vođen je od 2. januara 1852. godine pa sve do 10. marta 1888.. Druga knjiga od 11. marta 1888. pa do 24. oktobra 1894. godine, treća od 1. januara 1895. pa do 13. decembra 1912. godine. 

 Matična knjiga umrlih. Prva knjiga je ustrojena 17. oktobra 1867. pa do 12. maja 1888. godine, druga od 13. maja 1888. pa do 27. aprila 1895. godine i da ne nabrajam sve,peta matična knjiga umrlih vodi se od aprila 1935. godine i moguće da je i danas u upotrebi. 

I na kraju da napomenem da se matična knjiga vjenčanih vodi od 30. januara 1866. godine.

Sada, ako je poznato da je prva Srpska pravoslavna crkva u Brčkom sagrađena 1839. godine, da je u toj crkvi prvi pop bio Krsto Stefanović, jer je od 1835. godine pop Arsen Stefanović dolazio povremeno iz Mačkovca, da je prvi rođeni Srbin uveden u matičnu knjigu rođenih 2. januara 1852. godine, da je prva sahrana na pravoslavnom groblju obavljena 17. oktobra 1867. godine, da je prvo vjenčanje obavljeno u januaru 1866. godine itd. Odakle onda da se 2003. godine ruši staro spomen obilježje gdje je sagrađena prva pravoslavna crkva i postavlja novo sa izmijenjenim tekstom i falsifikovanim historijskim činjenicama, a koje glasi:

• „Na ovom mjestu bila je srpska crkva „Brvnara“ posvećena Svetom Đorđu. Sagrađena za vreme posljednjeg srpskog despota Pavla Bakića /1525.-1537. godine / , zapaljena i izgorjela 1834. godine.

Spomenik obnovi Crkvena opština Brčko 2003.g.“ 

Iz historije Brčkog i okoline 

dzematrahic.ba